Γράφει ο Κώστας Μερκουράκης
Στο άκουσμα της πρόσκλησης από τα
παιδιά της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ Ρεθύμνου για τη σημερινή συζήτηση ή για να το θέσω
πιο σωστά, στο άκουσμα του τίτλου της σημερινής κουβέντας, την αρχική αμηχανία
διαδέχτηκε αρχικά το άγχος, από τη στιγμή που έχω δίπλα μου δύο σπουδαίους
επιστήμονες, όμως στη συνέχεια ήρθε ο συγκρατημένος ενθουσιασμός για τις
προοπτικές που ανοίγονται από το ξεδίπλωμα της σχετικής επιχειρηματολογίας γύρω
από μια πρόταση όπως η «Χάρτα Δικαιωμάτων για τη νέα γενιά».
Και χρησιμοποίησα τη λέξη «αμηχανία»
έχοντας κατά νου πως σε μια εποχή αυξημένων απαιτήσεων, σε μια εποχή που
απαιτεί δράση, που απαιτεί κίνηση και πόσο μάλλον από τη νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ,
μια κουβέντα περί «χάρτας δικαιωμάτων», σε ένα φεστιβάλ μέσα σε μια τέτοια
συγκυρία, ίσως ξένισε κάποιους στο άκουσμα της.
Βέβαια αυτό μπορεί να αποτελεί μια
ανυπόστατη προσωπική εικασία, όμως μη ξεχνάμε πως η συγκρότηση της συλλογικής
μας ταυτότητας ως νεολαία την τελευταία 20ετία – χοντρικά μιλώντας, δομήθηκε με
μια λογική που εκκινούσε και τελείωνε με την αυτο-τοποθέτηση μας στο πεδίο του
αντιρατσισμού, του αντιφασισμού, του αντικαπιταλισμού, θεωρώντας πως αυτή η
συνθήκη είναι ικανή να προσδώσει περιεχόμενο και στοχοθεσία στην παρέμβασή μας.
Με λίγα λόγια, οι οργανώσεις μας - κι
εμείς ως μέλη τους - γαλουχηθήκαμε λίγο έως πολύ με βάση μια τέτοια αντίληψη.
Διαλέγαμε το τι θα θέλαμε να είμαστε.
Σήμερα, όμως, το τι λες δε συγκινεί
κανέναν. Τα μνημόνια τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια μας, η ζωή μας μετετράπη
σε αγώνα επιβίωσης, η νεολαία βρέθηκε επί χρόνια και βρίσκεται στο στόχαστρο και
κάπως έτσι «αναγκαζόμαστε» να αφήσουμε πίσω την αυτοαναφορικότητα και να
κινηθούμε με μαζικό προσανατολισμό. Να πάμε από το «ποιοι είμαστε», στο «τι
κάνουμε» κι ακόμα παραπέρα αν θέλετε, στο «είμαστε αυτό που κάνουμε».
Με βάση αυτά, λοιπόν, και στο μέτρο
του δυνατού, ας «εκμεταλλευτούμε» - αν υπάρχει - αυτή τη σύγχυση για να
ξεδιπλώσουμε μια ενδιαφέρουσα επιχειρηματολογία που συνοδεύει αυτή την πρόταση,
η οποία ήρθε στο προσκήνιο σαν ιδέα με την έκρηξη του αντι-παγκοσμιοποιητικό κινήματος
στο Σιάτλ και τη Γένοβα, πριν περίπου 15 χρόνια.
Κι εδώ, βέβαια, οφείλουμε πριν προχωρήσουμε
να καταθέσουμε μια επισήμανση, αφού τίποτα δε μπορεί να λεχθεί αν δεν καταστεί
σαφές πως εμείς μιλώντας για «Χάρτα Δικαιωμάτων» δεν ταυτιζόμαστε με μια
φιλελεύθερη αντίληψη πραγμάτων που λίγο ή πολύ στοχεύει στην περιγραφή μιας
σειράς δικαιωμάτων, ούτε μπαίνουμε σε μια συζήτηση ιεράρχης, κατηγοριοποίησης
δικαιωμάτων κι ούτω καθεξής.
Κι αυτό που λέω προφανώς δεν
στοχοποιεί την αναγκαιότητα καταγραφής των δικαιωμάτων αλλά, αποτελεί μομφή στην
νεοφιλελεύθερη αντίληψη που αντιλαμβάνεται τα δικαιώματα ως τα όρια που
διαφυλάσσουν το άτομο, σαν ελεύθερο υποκείμενο, από την παρέμβαση του κράτους.
Ουσιαστικά πρόκειται για τη μεταφορά
σε νομικό επίπεδο της καταστατικής αρχής του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής,
της σχέσης αναμεσά στα ίσα και εξατομικευμένα υποκείμενα.
Η Αριστερά, όμως, σε μια τέτοια
απόπειρα δε μπορεί να παίξει το ρόλο επιτροπής που θα φτιάξει μια χάρτα –
συρραφής αιτημάτων, θα την πλουμίσει και με ωραία λόγια και θα την καταθέσει
στην ανθρώπινη Ιστορία.
Κι αν συμφωνούμε σε αυτό, μπορούμε να
αντιληφθούμε το πόσο χρήσιμη θα μπορούσε να είναι μια Χάρτα Δικαιωμάτων, που θα
αποτελεί σχέδιο πάλης για τη νέα γενιά και που θα μας απεμπλέκει από τη
μονομερή περιγραφή της υποτίμησης των ζωών μας.
Και για να γίνει ακόμα πιο κατανοητό,
τις πλείστες φορές τα δικαιώματα και οι διακηρύξεις παραμένουν στα χαρτιά γιατί
η εκφώνηση ενός λόγου μπορεί να περιγράφει το σκοπό, αλλά τι γίνεται όταν δεν
δίνει τα μάσα και τις προϋποθέσεις για την υλοποίηση του;
Κι αυτό όχι τυχαία, αφού μη ξεχνάμε
πως βρισκόμαστε στην επικράτεια του τρόπου σκέψης του αντιπάλου.
Αν λοιπόν εμείς θα έπρεπε κάτι να
περιγράψουμε, θα ήταν οι προϋποθέσεις για να μπορούν αυτά τα δικαιώματα να αποκτήσουν
υλική βάση, θα θέλαμε ο άνθρωπος να ορίζει το πλαίσιο των αναγκών του, θα θέλαμε
μια αποτύπωση από την πλευρά της εργασίας και ούτω καθεξής.
Έτσι λοιπόν η διαδικασία για να
συντάξουμε μια χάρτα δικαιωμάτων για την νέα γενιά σήμερα είναι εξ’ ορισμού
λάθος αν δεν είναι ανοιχτή πρώτα από όλα στους ιδίους τους νέους που αφορά.
Άρα για τι πράγμα μιλάμε τελικά;
μιλάμε για ένα εργαλείο που θα μπορούσε να αποτελέσει μια διαρκή και συνάμα
ανοιχτή διαδικασία, ένα πλαίσιο διεκδίκησης και συνέργειας των νέων ανθρώπων,
ένα εργαλείο δυναμικό που θα απαιτεί τη συνδιαμόρφωση, και δε θα μένει στα
αιτήματα αλλά πάνω απ’ όλα θα μπορεί να τα φωτίζει με δράσεις και αγώνες.
Θα μπορούσαμε να ξεφύγουμε δηλαδή,
από το επίπεδο της περιγραφής δικαιωμάτων και να περάσουμε στο επίπεδο της
παραγωγής αποτελεσμάτων από αυτά.
Παραγωγή αποτελεσμάτων, ναι… Σκεφτείτε
λίγο το εξής: Υπάρχει ποιοτική διαφορά σε σχέση με παλιότερα. Είναι η πρώτη
φορά που μπορούμε εκτός από σχέδια επί χάρτου, να αλλάξουμε τα πράγματα και για
να δανειστώ το σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ «μπορούμε να ζήσουμε αλλιώς».
Άρα χρειαζόμαστε ένα σχέδιο που θα
υπερβαίνει την αντίφαση μεταξύ της απαισιοδοξίας της πραγματικότητας και της
αισιοδοξία της βούλησης. Στην απαισιοδοξία δηλαδή που προκύπτει από το γεγονός
πως ο αντίπαλος έχει ξεδιπλώσει την επίθεση του, αλλά παράλληλα θα εμπνέεται
από τη δυνατότητα για συνολική ανατροπή των συσχετισμών δυνάμεων.
Αυτή η αντίφαση δε μπορεί να επιλυθεί
ούτε μέσα από τσιτάτα, ούτε μέσα από συνταγές του χθες. Πόσο μάλλον ελλείψει
εργαλείων. Παραδείγματα πολλά, έλλειψης εργαλείων: δεν υπάρχουν μαζικοί χώροι
νεολαίας, έχουμε χάσει την επαφή μας με τη γλώσσα των νέων κτλ.
Άρα αυτό θα επιλυθεί μόνο «εν
κινήσει», μέσα από την άμεση, συστηματική και οργανωμένη εμπλοκή μας. Θα υπήρχε
μεγαλύτερη νίκη στα σήμερα για την Αριστερά από το να μπορέσει να αποδείξει
στον κόσμο πως μπορεί να αλλάξει τον τρόπο του ζει; Να πιστέψει ο κόσμος ότι
μπορεί να αλλάξει τους όρους ζωής της καθημερινότητας του;
Σε μια εποχή όπου η κυρίαρχη
ιδεολογία πασχίζει να μας αλυσοδέσει στην ακινησία και την απελπισία. Σε μια
εποχή που ο κόσμος δέχεται επίθεση με όρους ενοχοποίησης, νιώθει ότι δεν αξίζει
και ότι δε μπορεί να κάνει γι’ αυτό, εμείς θέλουμε με όρους αντι-παραδείγματος
να οικοδομήσουμε ένα συνολικό ανταγωνιστικό ρεύμα σε επίπεδο νεολαίας.
Η ανάπτυξη του συγκεκριμένου ρεύματος
των αναγκών και
των συμφερόντων της νεολαίας χρειάζεται μια επιθετική πολιτική
που θα έρχεται από το μέλλον για να αλλάξει ριζικά το σήμερα.
Στο κείμενο που κατατέθηκε στη συνδιάσκεψη
της Νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, νομίζω πως περιγράφεται πολύ ωραία με την εξής φράση:
«Να γίνουμε λοιπόν αυτό που κάνουμε, για να αλλάξουμε αυτό που είμαστε, ώστε να
αλλάξουμε τον κόσμο»
Ξέρετε καλά πως η Αριστερά έχει μια
παθογένεια που όχι μόνο την κουβαλά αλλά και προσέχει μην τη χάσει: ισχυρίζεται
πως ξέρει τι θέλει ο κόσμος, ωστόσο, αυτό δε μπορεί να συμβαίνει απουσία του
κόσμου.
Η για να το πω πιο κομψά ισχυρίζεται
για παράδειγμα πως γνωρίζει ακριβώς το ποιες είναι οι ανάγκες της νεολαίας,
χωρίς να υπάρχει ανοιχτή γραμμή με τη νεολαία.
Όμως είμαστε τόσο πίσω σε μια τέτοια
διαδικασία… Και κάθε σκέψη, που μπορεί να μας οδηγήσει ένα βήμα μπροστά είναι
αναγκαία.
Κι όλα αυτά όχι δεν είναι γενικά και
αόριστα. Γιατί η χάρτα δικαιωμάτων δεν έχει νόημα σαν μια επανάληψη ασκήσεων
επί χάρτου από κάποιους ειδικούς.
Δεν υπάρχει κανένας καταλληλότερος
για να αναλάβει αυτό το έργο από τους ιδίους του ανθρώπους που ζουν στο σήμερα
τα αδιέξοδα που πρέπει σαν αριστερά και σαν κοινωνία να αναιρέσουμε.
Να σκεφτούμε μπορούμε να έχουμε μια
διαδικασία οπού οι νέοι που δουλεύουν με όρους Vaoucher, θα μιλάνε οι ίδιοι για τα εργασιακά
δικαιώματα και την νεολαία; Μια διαδικασία οπού οι καλλιτέχνες και οι
δημιουργοί της νέας γενιάς θα υποδείξουν έναν νέο συλλογικό τρόπο για την
πολιτιστική δημιουργία των νέων;
Θα φροντίσουμε να κάνουμε τους νέους επιστήμονες συμμέτοχους
στο πως θα παραχθεί η γνώση ή στο πως θα αξιοποιηθεί για το συμφέρον της
κοινωνίας;
Και τελικά η ίδια η διαδικασία
παραγωγής της χάρτας θα είναι συνάμα μια διαδικασία παραγωγής μια νέας γλώσσας,
ενός διαύλου επικοινωνίας των νέων με την αριστερά αλλά και των νέων μεταξύ
τους;
Μια γλώσσα που όπως επεσήμανε και πιο
πάνω την έχουμε τόσο πολύ ανάγκη για να μπορέσουμε να κάνουμε τη νέα γενιά
πραγματική συμμέτοχο στον αγώνα για την ανατροπή.
Κι ένα τελευταίο σημείο που έχει τη
σημασία του: μια τέτοια διαδικασία δε χρειάζεται να έχει συγκεκριμένο χρονικό
ορίζοντα ούτε προφανώς δεν τελειώνει για εμάς στην Ελλάδα πριν καν ξεκινήσει
τώρα που η κυβέρνηση της Αριστεράς βρίσκεται προ των πυλών.
Είμαστε υποχρεωμένοι να βρούμε ένα
τρόπο να δώσουμε στην κοινωνία και στη νεολαία ρόλο και χώρο σε αυτή την
υπόθεση, και φυσικά δε μιλώ μόνο για τη δημιουργία της Χάρτας, αλλά αντίθετα η
πρόταση για τη δημιουργία μιας Χάρτας να δεθεί οργανικά με τους υπόλοιπους
κοινωνικούς αγώνες για τη συνολική ανατροπή.
Οι πρωτοβουλίες στη βάση της
κοινωνίας μπορούν να συναντηθούν με αυτό που θέλει να κάνει η κυβέρνηση της
Αριστεράς και άρα να φροντίσουμε ώστε να βρεθούμε στον αντίποδα λογικών είτε
απραξίας, είτε λογικών που θεωρούν πως η κυβέρνηση της Αριστεράς είναι άλλη μια
κυβέρνηση. Ότι μπορεί να λειτουργήσει συμμετρικά με αυτό που γνωρίζαμε μέχρι
σήμερα. Όχι Μπορεί και έχει 10.000.000 λόγους για να κάνει τα πράγματα
διαφορετικά.
Το αν και κατά πόσο ο συγκεκριμένος
στόχος θα καταστεί ηγεμονικός ώστε να οδηγήσει σε πρακτικές ρήξης και ανατροπής
του υπάρχοντος κυρίαρχου πλαισίου, αποτελεί ζήτημα στο οποίο έρχεται να
απαντήσει μια αυτόνομη στρατηγική για τη νεολαία με συγκεκριμένο πλαίσιο και
συγκεκριμένα αιτήματα.
Ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε
πως το συγκεκριμένο φιλόδοξο πλάνο θα μπορούσε να είναι ένα πρόπλασμα για κάτι
ευρύτερο, με πολλαπλές δυνατότητες και προοπτικές…
